Duchowość życia małżeńskiego i rodzinnego

Rodzina to chrześcijańska wspólnota religijna. Jej członkowie są w szczególny sposób wzajemnie odpowiedzialni za rozwój swojej wiary i swoje zbawienie. Przez sakrament małżeństwa małżonkowie wiążą się nierozerwalnym węzłem. „Opuści człowiek ojca i matkę, i złączy się ze swoją żoną, i oboje będą jednym ciałem” (Mt 19,5). Tak zostaje ustanowiona rodzina, włączona do wiel­kiego planu Bożego. U podstaw zrozumienia rodziny jako Kościoła domowego leży sakrament małżeństwa, który daje siłę, aby rodzina sprostała swojemu powo­łaniu.

Rodzina a Kościół

Kościół i rodzina są od siebie zależne i sobie wzajemnie potrzebne. Rodzina jest najmniejszą wspólnotą Kościoła. Klemens Aleksandryjski w III wieku określał rodzinę jako „dom Boży”. Jako pierwszy określenia „mały Kościół” użył żyjący w IV wieku św. Jan Chryzostom. Sobór Watykański II okre­śla rodzinę mianem „Kościoła domowego”(por. KK 11).

Ojcowie Soborowi w Konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium napisali: „Małżonkowie chrześcijańscy na mocy sakramentu małżeństwa, przez który wyrażają tajemnicę jedności i płodnej miłości pomiędzy Chrystusem i Kościołem oraz w niej uczestniczą (por. Ef 5,32), wspomagają się wzajemnie we współżyciu małżeńskim oraz rodzeniu i wychowywaniu potomstwa dla zdobycia świętości, a tak we właściwym sobie stanie i porządku życia mają własny dar wśród Ludu Bożego (por. 1Kor 7,7). Z małżeństwa chrześcijańskiego bowiem wywodzi się rodzina, a w niej rodzą się nowi obywatele społeczności ludzkiej, którzy dzięki łasce Ducha Świętego stają się przez chrzest synami Bożymi, aby Lud Boży trwał poprzez wieki. W tym domowym niejako Kościele rodzice za pomocą słowa i przykładu winni być dla dzieci swoich pierwszymi zwiastunami wiary i pielęgnować właściwe każdemu z nich powołanie, ze szczególną zaś tro­skliwością powołanie duchowne” (KK 11).

W rodzinie jako Kościele domowym uczymy się wytrwałości i radości pracy, miłości braterskiej, wielkodusznego przebaczania, nawet wielokrotnego, a zwłaszcza oddawania czci Bogu przez modlitwę i ofiarę ze swego życia (KKK 1657).

Papież Franciszek w adhortacji Amoris laetitia napisał, że „Rodzina jest wezwana do wspólnej, codziennej modlitwy, czytania słowa Bożego i komunii eucharystycznej, aby rozwijać miłość i coraz bardziej stawać się świątynią, w któ­rej mieszka Duch Święty (AL 29). Każda rodzina staje się dobrem dla Kościoła. Kościół jest dobrem dla rodziny, a rodzina dobrem dla Kościoła (AL 86).

Propozycje rozwoju duchowego rodziny:

W budowaniu rodziny jako Kościoła domowego warto wziąć pod uwagę następujące propozycje:

• modlitwa osobista – starać się znaleźć codziennie czas na modlitwę, rozważanie fragmentu Pisma Świętego, starając się odnaleźć w nim wskazówki dla siebie, na tym etapie mojego życia. Pytać Chrystusa: „Jaka jest Jego wola wobec mnie na ten dzień?”;
• modlitwa rodzinna – wieczorem modlić się razem z dziećmi. Starać się, aby nie była to szablonowa modlitwa; wplatać w nią słowa „od sie­bie”, czasem rozważamy krótki fragment Pisma św. Trwa to 5-10 minut, ale starać się, by było tak codziennie. Troszczyć się o to, aby wspólna modlitwa miała charakter rozmowy z Bogiem jako najlepszym Ojcem, a nie polegała na recytowaniu formułek. Przy wspólnej modlitwie, np. wieczornym pacierzu, każdy może podziękować za miniony dzień: że się go przeżyło, że wydarzyło się coś miłego (dzieci były grzeczne), że daliśmy radę z tym, co niemiłe (nie udusiliśmy żadnego!), że spadł śnieg (albo że go nie ma i nie jest ślisko), że mamy co jeść i ma kto to przygotować, za wszystko. Wszystko jest Bożym darem;
• modlitwa małżeńska – o tę modlitwę toczymy prawdziwą walkę. Wszystko przemawia przeciw niej: zmęczenie, brak czasu, pragnienie, by na koniec dnia mieć „chwilę dla siebie”;
• dialog małżeński – ma być stylem życia małżeńskiego. Aby między mężem a żoną nie było obszarów przemilczanych, pól niezgody, aby przez wspólne poszukiwanie, nacechowane wzajemnym szacunkiem oraz zrozumieniem specyfiki męskości i kobiecości, podejmować de­cyzje, które będą wspólnie zaakceptowane i wspólnie wprowadzane w życie;
• regularne spotkanie ze Słowem Bożym – daje obraz całej historii zba­wienia, pozwala znaleźć moje własne (oraz nasze) miejsce w tej historii, pomaga też w zachowaniu właściwej perspektywy życia chrześcijań­skiego, którą można streścić w słowach: „Nasza ojczyzna jest w niebie”;
• systematyczna praca nad sobą – po rozeznaniu, w czym najbardziej niedomagam, podejmujemy konkretne postanowienie, ukierunkowane na dobro małżeństwa lub rodziny. Jeśli problem ustąpił, przechodzimy do kolejnej rzeczy, jeśli nie – podejmujemy dalszy wysiłek na tym samym polu.

Realizacja podstawowych funkcji Kościoła w rodzinie

Rodzina jest więc nie tylko podstawową komórką Kościoła, ale także rze­czywistością, w której Kościół faktycznie się tworzy. Dokonuje się to poprzez realizację trzech podstawowych funkcji Kościoła: prorockiej, kapłańskiej i paster­skiej.

• Funkcja prorocka rodziny – rodzice są dla swoich dzieci pierwszymi głosicielami Ewangelii. Przekazują ją słowem, ale i przykładem życia (por. DA 11, KK 11). Jest to ich obowiązek, którego nie mogą przeka­zać innym. Przez katechezę rodziców rodzina staje się szkołą auten­tycznej wiary. Rodzina staje się wspólnotą wierzącą i ewangelizującą (FC 51). Z racji chrztu, bierzmowania i sakramentu małżeństwa rodzice są pierwszymi katechetami swoich dzieci i mają obowiązek przekazać wiarę przyszłym pokoleniom. Katecheza rodzinna wyprzedza każdą inną formę katechezy, albo jej towarzyszy, poszerza ją i w pewnym sensie upraktycznia (por. CT 68). Katecheza w domu rodzinnym może przybierać różne formy od prostych gestów religijnych i kształtowania religijnego języka, poprzez pielęgnowanie zwyczajów chrześcijańskich, naukę modlitw i pieśni religijnych, do systematycznego zaznajamiania z prawdami wiary. Rodzice powinni wykorzystywać każdą nadarzają­cą się okazję, aby prowadzić z dziećmi rozmowy na tematy religijne, zwłaszcza wtedy, gdy te wysuwają jakieś wątpliwości lub stają w obli­czu ważnych wydarzeń religijnych czy rodzinnych. Aby sprostać temu zadaniu rodzice i inni członkowie rodziny muszą posiadać dobrą znajo­mość prawd wiary oraz nieustannie pogłębiać swoją wiarę;
• funkcja kapłańska rodziny – rodzina jako Kościół domowy realizuje ją przez przeżywanie sakramentów świętych. Sakramenty zasadniczo sprawowane są w kościele, a z drugiej strony w rodzinie ma miejsce przygotowanie do ich przyjmowania. Rodzina wprowadza dzieci w ży­cie sakramentalne. Od niej zależy w dużej mierze intensywność prze­żywania sakramentów przez dziecko w jego dorosłym życiu. Oprócz uczestnictwa w liturgii Kościoła powszechnego, rodzina sama sprawuje „liturgię domowego Kościoła”. Dokonuje się w niej uświęcenie całej rodziny i jej ewangelizacja. Liturgia domowego Kościoła pozostaje w ścisłym związku z publiczną liturgią Kościoła powszechnego. One wza­jemnie się dopełniają, a liturgia sprawowana w rodzinie, winna wypły­wać i nawiązywać do liturgii Kościoła powszechnego (por. FC 61). Przejawem świętowania rodziny jest także zasiadanie wszystkich jej członków do wspólnego stołu, który łączy nie tylko domowników, ale i gości. Na liturgię domową składają się także sakramentalia, zwłaszcza błogosławieństwa i poświęcenia, które w domowym Kościele w okre­ślonych przypadkach mogą być sprawowane przez rodziców. Rodzina wypełnia funkcję kapłańską także przez modlitwę. Modlitwa jest otwar­ciem się na Boga oraz wyrazem bliskości, wspólnoty i przyjaźni z Nim. Jest ona dialogiem człowieka z Ojcem przez Chrystusa w Duchu Świę­tym, w którym obok słów do Niego wypowiadanych jest miejsce na wsłuchiwanie się w głos Boga i trwanie w Jego obecności. Treścią mo­dlitwy rodzinnej jest codzienne życie wspólnoty rodzinnej, jej radości i krzyże, sukcesy i kłopoty. Każda rodzina powinna wypracować swój własny styl modlitwy, jednak szczególnie zalecana jest modlitwa wspól­na, łącząca małżonków i dzieci (por. FC 59). Chrześcijanin uczy się mo­dlitwy we wspólnocie, bez przykładu wyniesionego z domu rodzinnego trudno później nauczyć dzieci i młodzież modlitwy. Wspólna modlitwa „domowego Kościoła” odciska w głębi serca człowieka niezatarte ślady, które z trudem mogą zostać zaprzepaszczone przez późniejsze życiowe doświadczenia i przeżycia;
• funkcja pasterska rodziny – stanowi dopełnienie dwóch poprzednich funkcji. Realizacja funkcji pasterskiej w rodzinie przejawia się głów­nie poprzez miłość. Rodzina to miejsce wzajemnej miłości, która winna kształtować jej postępowanie. Zgodnie z zamysłem Bożym względem małżeństwa i rodziny, miłość małżeńska ma być obrazem miłości Chry­stusa do Kościoła. Zadaniem rodziny chrześcijańskiej jest kształtowa­nie postawy miłości wszystkich jej członków i pielęgnowanie jej na co dzień poprzez wzajemną postawę względem siebie, wyrażającą się cierpliwością, duchem służby i troską, zwłaszcza względem chorych, niepełnosprawnych i starszych. Rodzina żyjąca miłością do Boga i bliź­niego winna dostrzegać i otwierać się na innych, ucząc się szacunku, świadczenia bezinteresownej pomocy i wczuwania się w potrzeby in­nych. Służba i pomoc winna obejmować ludzi z najbliższego otoczenia, a także wszystkich innych, niezależnie do poglądów, wyznania czy od­ległości, jaka dzieli rodzinę od potrzebujących (DA 8). Miłość w duchu chrześcijańskim sięga bowiem dalej aniżeli do własnych braci i sióstr w wierze i każe we wszystkich, a zwłaszcza w najuboższych, słabych, cierpiących i poniżonych widzieć oblicze Chrystusa, dostrzegać praw­dziwego bliźniego (FC 64). Konkretnym przejawem miłości do drugich jest podejmowana przez rodzinę działalność charytatywna, czyli posłu­ga stanowiąca zespół czynności i zadań wynikających z przykazania miłości, które odpowiadają potrzebom ludzi cierpiących biedę, chorobę lub oczekujących jakiejkolwiek pomocy. Rodzina, podejmując działal­ność charytatywną, daje świadectwo solidarności i miłości, a równocze­śnie staje się dla swoich członków szkołą takiej działalności, skutecznie jej uczy i w nią wprowadza.

Atmosferę domu rodzinnego tworzy także wystrój religijny katolickie­go domu. Jest to krzyż zawieszony na poczesnym miejscu, obrazy reli­gijne, Pismo Święte, prasa katolicka, literatura religijna, katechizm itp., I ponadto każdy z członków rodziny ma własną książeczkę do modlitwy, różaniec i medalik. Szczególne znaczenie w domu ma stół, przy którym gromadzi się rodzina na wspólny posiłek. Przy stole prowadzi się roz­mowę i omawia problemy rodzinne. Zaleca się ponadto aby w domu rodzinnym znajdował się w oddzielnym miejscu ołtarzyk rodzinny, przy którym rodzina odmawiałaby modlitwę wspólną.