Adwent w rodzinie

Adwent jest czasem bardzo ważnym w budowaniu i umacnianiu wspól­noty rodzinnej jako Kościoła domowego. Dobre przeżycie Adwentu przyczynia się do dobrego przeżycia Bożego Narodzenia. W rodzinie szczególnie oczekuje się na przyjście Chrystusa. Właściwe i należyte przeżywanie Adwentu wymaga od rodziny spełnienia kilku elementów: czyste, wysprzątane mieszkanie, deko­racje, wieniec adwentowy, lampiony, świece i wspólne spotkania modlitewne. Wszystkie te elementy wymagają katechezy rodzinnej.

Adwentowe obrzędy domowe

Przygotowanie do świąt Bożego Narodzenia w domu pozwalało wytwo­rzeniu adwentowych obrzędów. Ważną sprawą była zawsze łączność rodziny z kościołem parafialnym. W parafii rodzina otrzymywała wsparcie duchowe poprzez sakramenty i przez modlitwę wspólnotową. Tę pobożność kultywowano w domach, pielęgnując modlitwy: Anioł Pański, antyfony adwentowe, obrzędy wędrującej po domach figurki Dzieciątka Jezus, czy pisania przez dzieci listów do Dzieciątka Jezus.

Domowe tradycje adwentowe kończyły się uroczystą wieczerzą wigi­lijną, która nawiązywała do starochrześcijańskich agap. Wieczerza wigilijna była związana z łamaniem się opłatkiem. Jest tu nawiązanie do eulogii starochrześci­jańskich. We Mszy świętej na ołtarzu, podczas przygotowania darów składano chleby ofiarne, które rozdawano tym, którzy nie przystępowali do Komunii świę­tej i roznoszono jest wiernym do domu. Wieczerza wigilijna w Polsce jest dowo­dem, jak głęboko duch Adwentu wpisał się w życie polskich rodzin.

Przygotowując się do Świąt Bożego Narodzenia wykonywano ręcznie ozdoby choinkowe. Przygotowywano również prezenty na wigilię, a na wieczerzę wigilijną wyszukane potrawy.

Wieniec adwentowy

Wieniec adwentowy jest jednym z najbardziej znanych zwyczajów adwentowych. Zwyczaj umieszczania w domu zielonego wieńca adwentowego zrodził się we wschodnich Niemczech.

Wieniec adwentowy wykonuje się z gałązek szlachetnych drzew iglastych tj. świerk srebrzysty, jodła pospolita, daglezja zielona, czy sosna zwyczajna. Cza­sami używa się liści laurowych lub mahoniowych. Na kole drucianym o średnicy 20-40 cm przymocowuje się zielone gałązki lub liście, a następnie umieszcza się w tak wykonanym wieńcu cztery świece symbolizujące cztery adwentowe niedziele. Najczęściej są one koloru szat liturgicznych: trzy filetowe, a jedna różowa (Trzecia niedziela zwana „Gaudete” od pierwszych słów antyfony na wejście liturgii Mszy św. – Flp 4,4-5). Tak przygotowany wieniec może być umieszczony na tacy i usta­wiony na stole. Świece można palić w czasie modlitwy, a także w czasie spotkań rodzinnych. Wieniec adwentowy warto pobłogosławić w kościele parafialnym lub w gronie rodziny.

Pień adwentowy

Jest to zwyczaj adwentowy z XIX wieku prawdopodobnie pochodzenia amerykańskiego. Pień adwentowy wykonany jest z surowego, nieokorowanego kawałka drewna o różnej długości i grubości. Jest nacięty w ten sposób, aby był stabilny i aby na całej jego długości można było przygotować otwory lub uchwyty na świece. Czasami są to ucięte z okrągłego kawałka krążki z pięknymi słojami i artystycznym skosem. Na takim krążku można również umieścić tylko jedną świecę adwentową. Mogą być na nich umieszczone cztery świece symbolizujące niedziele adwentowe (trzy fioletowe i jedna różowa lub wszystkie czerwone), w środku najwyższa świeca koloru białego, symbolizująca Chrystusa. Czasami na tak przygotowanym pniu adwentowym umieszczonych jest tyle świec, ile dni adwentowych w danym roku, a pośrodku najwyższa świeca bożonarodzeniowa. Tak wykonany pień ze świecami ozdobiony jest szyszkami i gałązkami ukazują­cymi piękno natury. Mówi on o życiu w jego naturalnym stanie i o pięknie i wspa­niałości dzieła stworzenia. Ukazuje ścisły związek między stworzonym światem a Bogiem, który do niego przychodzi. Pień adwentowy umieszczony jest w cen­tralnym miejscu w domu, na stole lub na ołtarzyku domowym. Coraz częściej, szczególnie na Zachodzie, pojawia się w sklepach jako dekoracja adwentowa wykonana z kawałka drewna i z pięcioma świeczkami elektrycznymi. Umiesz­czane są one w oknach domów na okres Adwentu. Najpiękniej jednak wygląda pień adwentowy wykonany z surowego kawałka drewna z umieszczonymi na nim świecami na każdy dzień Adwentu. Świece zapala się, kolejno każdego dnia: jednego dnia z prawej strony, drugiego z lewej, a w wigilię Bożego Narodze­nia zapala się świecę środkową, najwyższą. Tak przygotowane świece można pobłogosławić. Świece palą się w czasie modlitw, wspólnych posiłków i spotkań rodzinnych. Raz przygotowany pień adwentowy może być używany każdego roku po ułożeniu na nim nowych świec i gałązek.

Symbolika światła w Adwencie

W okresie Adwentu bardzo ważnym, wymownym i często stosowanym znakiem w domowej liturgii jest światło. Świece i lampiony posiadają bogatą symbolikę.

Świeca roratnia jest to świeca wysoka koloru białego lub jasnożółtego, przewiązana białą wstążką i udekorowana zielenią, najczęściej mirtem. W kościo­łach umieszczana jest na świeczniku i zapalana w czasie roratnich Mszy świętych. Można ją także umieszczać na ołtarzyku domowym, w kąciku religijnym, obok figurki lub obrazu Matki Bożej. Zapalana jest w czasie wieczornic i modlitw rodzinnych. Symbolizuje Maryję, która w mroczny czas adwentowy w swoim łonie niesie światu Chrystusa – Światłość Prawdziwą.

Jest to bogato zdobiona świeca z motywami adwentowymi. Najczęściej oznaczone są na niej daty czterech niedziel adwentowych lub też poszczególnych dni Adwentu. Zapalana jest w czasie modlitw rodzinnych i przy posiłkach. Przy jej płomyku mogą również zasypiać dzieci. Każdego dnia pali się ją do miejsca wyznaczonego na ten dzień. Dopala się całkowicie przy wieczerzy wigilijnej.

Świeca maryjna jest koloru jasnego z postacią Niepokalanej lub symbo­lami maryjnymi. Ustawia się ją 8 grudnia – najlepiej w przeddzień wieczorem w Uroczystość Niepokalanego Poczęcia. Dekorowana jest zielenią i kwiatami. Po jej poświęceniu i zapaleniu cała rodzina śpiewa Magnificat, odmawia tajem­nicę różańca św.: Zwiastowanie i śpiewa pieśni maryjne. Dobrze byłoby odmówić lub odśpiewać we wspólnocie rodzinnej nieszpory z Uroczystości Niepokalanego Poczęcia.

Lampiony adwentowe są innym przejawem adwentowej liturgii światła. Przygotowuje się je najczęściej z brystolu lub kartonu. Lampion stanowi formę czworoboku zamkniętego, którego ścianki, podklejone od wewnątrz kolorową bibułką, przypominają gotyckie witraże z symbolami chrześcijańskimi lub sce­nami biblijnymi. Wewnątrz umieszcza się świecę, która zapalana jest w cza­sie modlitw lub wieczornic adwentowych. Lampiony umieszcza się w domu na widocznym miejscu. Idąc na roraty, dzieci zabierają je ze sobą do kościoła. „W niektórych parafiach zachował się piękny zwyczaj, że ludzie gromadnie i ze światłami śpieszą na roraty” – wspominał papież Jan Paweł II. Lampion adwentowy umieszczony w domowym sanktuarium jest dobrą ilustracją do przy­powieści Jezusa o roztropnych pannach, które zabrały oliwę do naczyń i z płoną­cymi lampami oczekiwały na przyjście Oblubieńca (Mt 25,1-13).

Kalendarz adwentowy

Zbliżanie się Świąt Bożego Narodzenia w wielu rodzinach oznaczane jest poprzez kalendarz adwentowy. Zwyczaj ten znany jest i pielęgnowany w wielu krajach na całym świecie w rodzinach katolickich i chrześcijańskich. Zaleca się, aby każde dziecko wykonało samo kalendarz adwentowy. Kolejne, następujące dni w kalendarzu wskazują na zbliżanie się przyjścia Jezusa i budzą w sercach uczucie radości.

Na każdy dzień Adwentu przypisana jest karteczka przedstawiająca scenę biblijną, odpowiadająca treści czytań mszalnych z dni powszednich. W kalenda­rzu, zamiast czytań mogą być również puste okienka, w których wpisywane będą adwentowe myśli i zobowiązania np. udział w roratach, rekolekcjach, kateche­zach adwentowych, pomoc chorym, słabszym, potrzebującym, życzenia i upo­minki świąteczne.

Dzieci z niecierpliwością oczekują na otwarcie drzwiczek kalendarza adwentowego, który każdego dnia wzywa do pełnienia uczynków miłości i do coraz większej radości. Kalendarze adwentowe, a także wcześniej wspomniane świece kalendarzowe, pomagają w realizacji słów św. Pawła Apostoła: „Radujcie się zawsze w Panu; jeszcze raz powtarzam: radujcie się! Pan jest blisko” (Flp 4,4-5).

Kalendarz adwentowy wskazuje na zbliżające się święta i przypomina wypełnianie się czasu przed powtórnym przyjściem Zbawiciela i wypełnianie proroctw z nim związanych.

Siano dobrych uczynków

Zwyczaj zbierania siana dobrych uczynków pochodzi z Francji. W pierw­szą niedzielę Adwentu każde dziecko otrzymuje od rodziców pusty żłóbek. Wie­czorem każdego dnia przy modlitwie, dziecko robi rachunek sumienia i za każdy dobry uczynek wkłada jedną słomkę siana do żłóbka. Jest to dar dziecka dla Bożego Dzieciątka na pamiątkę Jego urodzin.

Widok żłóbka z sianem dobrych uczynków napełnia dziecko tęsknotą za Zbawicielem przy pójściu na spoczynek, jak i przy przebudzeniu się rankiem. W dzień Bożego Narodzenia każde dziecko budząc się ze snu, znajduje w swoim żłóbku figurkę Dzieciątka Jezus.

Udział w roratach

W Polsce od wielu wieków istnieje zwyczaj odprawiania, codziennie lub w niektóre dni tygodnia, jednej Mszy św. wotywnej o NMP tzw. Roratniej, z wyjątkiem niedziel i uroczystości. Odprawia się ją w kolorze białym, śpiewając hymn Chwała na wysokości Bogu… bez Wierzę…, używa się formularzy prze­widzianych na te dni w Mszale, ponieważ mają one charakter wyraźnie maryjny.

Msza święta Roratnia wzięła swoją nazwę od pierwszych słów antyfony na wejście: „Rorate coeli, desuper et nubes pluant justum”. Jest to modlitwa pro­roka Izajasza, błagająca Boga o rychłe przyjście Zbawiciela.

Zwyczajowo Msza św. Roratnia powinna być odprawiana o brzasku dnia. Na ołtarzu oprócz świec mszalnych pali się świecę roratnią, przewyższającą pozo­stałe świece i przewiązaną białą wstążką.

Wiele osób bierze udział codziennie we Mszy Roratniej. Rodzina winna zatroszczyć się o to, by przynajmniej raz w tygodniu wziąć udział w roratach. Dzieci bardzo lubią w tym czasie wstawać wcześnie rano i bardzo chętnie śpieszą na roraty.

W bardzo wielu parafiach zachował się zwyczaj, że wierni gromadnie idą na roraty z zapalonymi lampionami. W wielu parafiach ten piękny i wymowny zwyczaj jest świeżo wprowadzony.

Coraz powszechniejszy staje się zwyczaj, że rodzice razem z dziećmi spo­żywają ciepły posiłek w sali parafialnej. Rodzice przed Mszą Roratnią gotują kakao, przygotowują drożdżówkę. Jest to godne rozpropagowania, gdyż służy integracji dzieci, angażuje rodziców. Dzieci po tym posiłku idą do szkoły.

Wędrująca figura Matki Bożej

Na zakończenie Mszy Roratniej dzieci losują figurę Matki Bożej i zabie­rają ją do domu na całą dobę i przynoszą następnego dnia na Roraty. Zwyczaj ten praktykowany jest w wielu polskich parafiach. Cała rodzina celebruje wówczas rodzinną liturgię, śpiewając pieśni adwentowe i maryjne, czytając i rozważając Pismo Święte oraz odmawiając różaniec i inne modlitwy. Ta forma adwento­wego przeżycia daje duże możliwości wprowadzenia do rodziny ducha modlitwy i adwentowego nastroju.

Listy do Dzieciątka Jezus

W Adwencie dzieci piszą listy do Dzieciątka Jezus, a małe dzieci, które jeszcze nie umieją pisać, mogą list narysować. W tych listach dzieci wyrażają swoje prośby i życzenia odnośnie prezentów gwiazdkowych. Mogą one zawierać różne ich intencje modlitewne i obietnice szczerych wysiłków, aby podobać się Bogu w okresie przygotowania do Świąt Narodzenia Pańskiego. Dzieci idąc spać, po wieczornej modlitwie, kładą listy na parapecie okna, skąd według ich przeko­nania aniołowie zabierają je w nocy i zanoszą do Dzieciątka Jezus. Ten zwyczaj pomaga rodzicom i katechetom umocnić w duszach dzieci wagę szczerego przy­gotowania się na Święta Bożego Narodzenia. Pomaga również rodzicom poznać życzenia dzieci, które mogą zrealizować na Boże Narodzenie.

Dzieci pisząc intencje i prośby, uczą się równocześnie formułować wła­snymi słowami modlitwy błagalne, które są ich dobrym i pożytecznym przygoto­waniem do czynnego udziału w liturgii Kościoła.

Ozdoby choinkowe

Stanowią jeden z ważnych elementów religijnego przygotowania i prze­żywania uroczystości Bożego Narodzenia.

W dawnej Polsce, ozdoby choinkowe stanowiły głównie wyroby ręczne rodziców i dzieci. Cała rodzina wykazywała w tym często uzdolnienia artystyczne i je doskonaliła. Choinka ma charakter chrześcijański i dlatego, pojawiające się na niej ozdoby winny jeszcze bardziej podkreślać jej sakralność. Mogą to być symbole chrześcijańskie lub też postacie biblijne.

Przygotowanie upominków gwiazdkowych

Zwyczaj ten ma swoje głębokie uzasadnienie teologiczne. Upominki są symbolem największego daru, jaki został nam dany: Syna Bożego, a wraz z Nim ogromnego bogactwa darów duchowych i nadprzyrodzonych. Ponieważ Pan Bóg nas tak hojnie obdarował, winniśmy również obdarowywać się wza­jemnie. Szczególnie dzieci mają prawo do tego, aby przeżyć w wieczór wigilijny radość płynącą z przyjścia Boga do ludzi. Tej prawdy teologicznej upominki nie powinny przesłaniać, ale ją uwydatniać. Przeżywając Adwent i przygotowując się na pamiątkę przyjścia Boga do ludzi staje się jasne, że Bóg nas kocha, dlatego dał nam Swego Syna. W tej wielkiej radości okazujemy sobie nawzajem wyrazy życzliwości i obdarowujemy się upominkami. Sprawiamy radość przede wszyst­kim ubogim i samotnym oraz cierpiącym i smutnym.

Rekolekcje adwentowe o tematyce rodzinnej

Rok Rodziny w diecezji jest bardzo dobrą i stosowną okazją do zorgani­zowania w parafiach rekolekcji o tematyce rodzinnej. Należy je wcześniej prze­myśleć i jak najlepiej przygotować.

Wśród tematów, które należy poruszyć są: powołanie do świętości realizo­wane w małżeństwie i rodzinie, komunikacja w małżeństwie, zagrożenia współ­czesnych małżeństw i rodzin, odpowiedzialność za poczęcie dziecka i wychowa­nie dzieci, odpowiedzialność rodzin za parafię. Należy także przygotować nauki stanowe dla kobiet jako żon i matek oraz mężczyzn jako mężów i ojców.

Dobre uczynki w adwencie

Dobrym i właściwym zwyczajem adwentu jest okazja do spełnienia dobrych uczynków. W wielu parafiach jest zwyczaj przygotowania serduszek z imieniem dziecka, któremu jakaś rodzina chce pomóc. Na serduszku wypisuje się imię dziecka oraz jego wiek. W parafii są pozostałe dane dziecka tj. nazwisko i imię, sytuacja materialna jego rodziny. Koordynatorzy wyznaczają datę złożenia paczki dla potrzebującego dziecka, a następnie w określonym dniu, dostarczają ją do rodziny dziecka. Można także zorganizować spotkanie darczyńców z rodzi­nami tychże dzieci.

Inną okazją bezinteresownej pomocy mogą być: odwiedziny chorych i samotnych oraz osób potrzebujących mieszkających w parafii. Osoby odwie­dzane powinny wcześniej być powiadomione o takim spotkaniu i wyrazić na nie zgodę. Z chorymi można porozmawiać, pomóc w sprzątaniu domu, przygotowa­niu do świąt. Coraz częściej spotyka się również w parafiach zwyczaj organizo­wania wigilii dla samotnych.

*

Adwent jest okresem przemiany i przygotowania serca na przyjście Pana, który zjednoczy całe stworzenie w swej chwale. Jest czasem, w którym przygoto­wujemy się od najbardziej rodzinnych świąt, jakimi jest Boże Narodzenie. Wska­zane wyżej zwyczaje adwentowe pozwalają głębiej przeżywać ten szczególny czas oczekiwania. Ważne jednak, aby rodzina utożsamiała się z tymi tradycjami, poznawała i pielęgnowała je, dając tym samym przykład dzieciom, w jaki sposób wiernie i z pokorą oczekiwać na przyjście Pana Jezusa.