Od 1 czerwca 2020 roku weszły w życie przepisy Dekretu ogólnego KEP o przeprowadzaniu rozmów kanoniczno-duszpasterskich z narzeczonymi przed zawarciem małżeństwa kanonicznego. Jak będzie wyglądało przygotowanie bezpośrednie od małżeństwa wg nowych ustaleń i jakie dokumenty będą potrzebne – opisuje ks. Paweł Twardowski.
Prawo kanoniczne przewiduje szereg działań duszpastersko-administracyjnych, które powinny poprzedzić zawarcie małżeństwa wobec Kościoła. Dnia 1 czerwca 2020 r. weszły w życie przepisy Dekretu ogólnego o przeprowadzaniu rozmów kanoniczno-duszpasterskich z narzeczonymi przed zawarciem małżeństwa kanonicznego, który został wydany przez Konferencję Episkopatu Polski dnia 8 października 2019 r. Dokument ten jest wyjaśnieniem i uzupełnieniem przepisów zawartych w Kodeksie Prawa Kanonicznego oraz innych aktach prawnych.
Nowe przepisy odnoszą się do tzw. przygotowania bezpośredniego do zawarcia małżeństwa, a dokładnie do stwierdzenia zdolności prawnej narzeczonych oraz dopełnienia tego wszystkiego, co jest wymagane, aby małżeństwo mogło być zawarte zgodnie z nauczaniem i prawem Kościoła, czyli zawarte ważnie i godziwie. W praktyce oznacza to czynności formalne, których narzeczeni dokonują w kancelarii parafialnej, po zgłoszeniu zamiaru zawarcia małżeństwa. Za poprawne ich przeprowadzenie odpowiedzialny jest proboszcz parafii, w której małżeństwo ma być zawarte, sporządzający protokół rozmów kanoniczno-duszpasterskich według nowego wzoru.
Nowe wytyczne nie wprowadzają żadnej rewolucji, ani nie sprawiają, że „formalności przedślubne” będą utrudniały życie narzeczonym, jak sugerują to niektóre media. Większość dotychczasowych przepisów została utrzymana, a nowości wprowadzone zostały po to, aby lepiej odpowiedzieć na współczesne czasy i związane z nimi wyzwania. Kilka przykładów tych nowych wyzwań zostało podane na briefingu prasowym, który odbył się w siedzibie Sekretariatu Konferencji Episkopatu Polski dnia 10 lutego 2020 r. Wymieniono wtedy rosnącą liczbę małżeństw mieszanych, czyli między katolikami, a osobami niewierzącymi lub innych wyznań oraz religii, rosnącą liczbę związków małżeńskich, w których jedna ze stron była wcześniej w małżeństwie cywilnym z inną osobą. Podkreślono, że często katolicy, którzy chcą zawrzeć małżeństwo kanoniczne, już mają dzieci z innymi osobami. Chociaż więc nie zachodzą przeszkody formalne, uniemożliwiające zawarcie małżeństwa, nie można nie dostrzegać skomplikowania tej sytuacji. Ci ludzie mają pewne zobowiązania, zostawiają kogoś dla innej osoby. Jak zaznaczono, dotychczas takie aspekty nie zostały podjęte w bezpośrednim przygotowaniu do małżeństwa.
Poniżej zostały przedstawione i krótko omówione uregulowania obowiązujące od 1 czerwca 2020 r., w których znajdują się zarówno nowe przepisy jak i utrzymanie dotychczasowych:
1. Właściwa parafia zawarcia sakramentu małżeństwa
Małżeństwo powinno być zawarte w parafii, w której jedno z narzeczonych zamieszkuje na stałe lub tymczasowo, albo przebywa tam faktycznie przynajmniej od miesiąca. Trzeba pamiętać, że nie chodzi tu o cywilne zameldowanie. W związku z tym, narzeczeni powinni zgłosić się do tej parafii, na terenie której mieszka przynajmniej jedno z nich. Jeśli narzeczeni mają słuszne powody, aby zawrzeć małżeństwo w parafii innej niż parafia ich zamieszkania, wtedy powinni uzyskać odpowiednie zezwolenie.
W przypadku, gdy osoby zamieszkujące za granicą chcą zawrzeć małżeństwo w Polsce, przygotowanie bezpośrednie do małżeństwa powinno być dokonane przez proboszcza za granicą, który za pośrednictwem swojej kurii diecezjalnej, przesyła odpowiednie dokumenty do właściwej kurii diecezjalnej w Polsce, która to upoważnia danego proboszcza w Polsce do asystowania przy zawieraniu tego małżeństwa. Proboszcz parafii, w której w Polsce będzie zawierane małżeństwo, powinien odpowiednio wcześniej poinformować narzeczonych, że dokumenty z zagranicy należy przesłać do Polski nie później niż na miesiąc przed planowanym terminem ślubu.
2. Rozmowa kanoniczno-duszpasterska i sporządzenie protokołu
Narzeczeni powinni zgłosić zamiar zawarcia małżeństwa nie później niż na trzy miesiące przed planowanym ślubem.
W czasie pierwszego spotkania z narzeczonymi duszpasterz powinien poinformować narzeczonych o wymogach przygotowania bezpośredniego do małżeństwa oraz o tym, jakie dokumenty mają przygotować, a także ustalić z narzeczonymi termin sporządzenia protokołu przedślubnego.
Na rozpoczęcie drugiego spotkania kapłan i narzeczeni wspólnie się modlą, a przed zadawaniem pytań przewidzianych w nowym protokole narzeczeni powinni złożyć przysięgę mówienia prawdy. Duszpasterz powinien zadawać pytania każdemu z narzeczonych osobno, przynajmniej w tych kwestiach, które nie dotyczą tylko danych personalnych. Zakres pytań obejmuje: dane personalne narzeczonych; kwestię poszczególnych przeszkód małżeńskich: przeszkoda niezdolności fizycznej, przeszkoda węzła małżeńskiego, przeszkody wynikające z relacji międzyosobowych oraz przeszkody wynikające z zobowiązań natury religijnej; wady aktu woli zawarcia małżeństwa: istotne przymioty i cele małżeństwa, zdolność psychiczną do małżeństwa, kwestie dotyczące stawiania warunków drugiej stronie, przymusu oraz umyślnego wprowadzenia w błąd drugiej strony.
3. Małżeństwa mieszane:
W przypadku małżeństw mieszanych zawieranych z osobą innego wyznania lub innej religii, z nieochrzczonymi, małżeństw zawieranych z apostatami, katolikami niewierzącymi lub niepraktykującymi, konieczne jest uzyskanie odpowiedniej dyspensy lub zezwolenia, o czym narzeczeni powinni być poinformowani przez duszpasterza.
4. Zapowiedzi:
Zapowiedzi ogłasza się w formie pisemnej lub ustnej. Do wiadomości publicznej zostają podane tylko imiona i nazwiska oraz parafię zamieszkania narzeczonych.
W uzasadnionych przypadkach można prosić o dyspensę, aby zapowiedzi nie były głoszone.
Natomiast obowiązek wygłoszenia zapowiedzi nie dotyczy: chrześcijan niekatolików mieszkających w Polsce, jeżeli tego nie wymaga prawo wspólnoty religijnej, do której należą; narzeczonych nieochrzczonych oraz tych, którzy wystąpili z Kościoła katolickiego; w przypadku katolików, którzy mają faktyczne zamieszkanie za granicą, gdzie według lokalnego prawa nie publikuje się zapowiedzi.
5. Dokumenty:
Narzeczeni powinni dostarczyć do parafii, w której zawierają małżeństwo następujące dokumenty:
- dowód osobisty lub inny dokument tożsamości zaopatrzony w fotografię i zawierający dane personalne, datę i miejsce urodzenia oraz imiona rodziców;
- świadectwo chrztu (metryka chrztu) każdego z narzeczonych z adnotacją o bierzmowaniu. Świadectwo chrztu powinno być wystawione nie wcześniej niż sześć miesięcy przed zgłoszeniem się narzeczonych do parafii, w której chcą zawrzeć małżeństwo;
- ostatnie świadectwo ukończenia katechizacji szkolnej;
- zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa z Urzędu Stanu Cywilnego wydane zgodnie z obowiązującymi przepisami, albo odpis aktu małżeństwa cywilnego jeśli narzeczeni pozostają ze sobą w związku cywilnym (dokumenty z USC należy dostarczyć duszpasterzowi nie później niż na dwa miesiące przed planowanym terminem ślubu);
- świadectwo uczestnictwa w katechezach przedślubnych wraz z potwierdzeniem odbycia spotkań w katolickiej poradni rodzinnej.
Ponadto, w zależności od sytuacji, należy przedstawić inne dokumenty: świadectwo zgonu współmałżonka (cywilne lub kościelne), jeśli któreś z narzeczonych jest wdowcem lub wdową; odpis wyroku sądu kościelnego stwierdzającego nieważność małżeństwa wraz z dekretem wykonawczym; odpis wyroku orzekającego rozwód cywilny, jeśli któreś z narzeczonych pozostawało wcześniej w związku cywilnym z inną osobą (dotyczy to również osób po kanonicznym stwierdzeniu nieważności małżeństwa); zezwolenie ordynariusza miejsca lub proboszcza, jeśli małżeństwo będzie zawierane poza którąś z uprawnionych parafii.
Jeśli zaistniałaby potrzeba dołączenia do protokołu przedślubnego jeszcze innych dokumentów niż wyżej wymienione, duszpasterz powinien o tym powiadomić narzeczonych i pomóc im takie dokumenty sporządzić lub pozyskać.
*
Celem nowych regulacji dotyczących przygotowania bezpośredniego do małżeństwa jest dostosowanie przepisów prawa kanonicznego do nowych wyzwań, z którymi narzeczeni i duszpasterze mierzą się w zmieniającej się sytuacji religijnej, społecznej i cywilnoprawnej. Dekret ogólny Konferencji Episkopatu Polski… uwzględnia między innymi nowe przepisy o ochronie osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych, wyniki obrad Synodu Biskupów na temat małżeństwa i rodziny oraz adhortacji papieża Franciszka „Amoris laetitia”. Bierze on również po uwagę nowe wyzwania duszpasterskie Kościoła w Polsce, dotyczące na przykład wzrostu w ostatnich dziesięcioleciach liczby małżeństw zawieranych przez katolików z osobami należącymi do innych wyznań i religii, a także z osobami, które nie identyfikują się z żadną wspólnotą religijną. Uzasadnieniem nowych przepisów jest także konieczność uregulowania sytuacji, które wynikają z łatwości przemieszczania się ludzi, czasowymi wyjazdami za granicę oraz możliwościami zawierania małżeństwa w miejscach pielgrzymkowych w kraju i za granicą.
Opracował: ks. Paweł Twardowski
